Bir Kardeşlik Teşkilatı: Ahilik

BİR KARDEŞLİK TEŞKİLATI: AHÎLİK

Ahîlik adı Arapça ahî (kardeşim) kelimesinden gelir.

13. yüzyılda Anadolu’da görülmeye başlayan ve Osmanlı Devleti’nin kurulmasında önemli rol oynayan dini ve toplumsal teşkilâttır.

Prensiplerini Kur’an ve sünnetten alan Ahîlik, tasavvuftaki uhuvvet (kardeşlik) anlayışıyla yaygınlık kazandı.

Fütüvvet teşkilatından etkilenerek Anadolu’da kurulan Ahîliğin esasları fütüvvetnâme adı verilen belgelere yazılırdı.

üAbbasi Halifesi Nâsır’ın gönderdiği İbnü’l-Arabî ve Evhadüddîn-i Kirmânî gibi mutasavvıflar, Anadolu’da Ahîliğin kurulmasına öncülük etti.

Anadolu’da Ahîliğin kurucusu olarak kabul edilen Şeyh Nasîrüddin Mahmûd, sonraları Ahî Evran ismiyle anıldı.

Ahîlik, tekke–zaviye hayatıyla usta–kalfa–çırak ilişkilerini birleştirerek hem tasavvufî hem iktisadî bir sistem oluşturdu.

Esnaf sayısı, üretim miktarı, mal kalitesi ve fiyatlar Ahîlik teşkilatı tarafından kontrol edilirdi.

Esnaf birliklerinin başında şeyh, halife veya nakibler; bütün esnafın en üst makamında ise şeyhü’l-meşâyih bulunuyordu.

Teşkilâta ilk defa girenlere yiğit veya çırak adı verilir, ahîlik daha sonra kazanılırdı.

Fütüvvetnâmelere göre, teşkilât mensuplarında bulunması gereken vasıflar; vefâ, doğruluk, emniyet, cömertlik, tevazu, doğru yönlendirme, affedici olma ve tövbe idi.

Şarap içme, zina, yalan, gıybet, hile gibi davranışlar ise meslekten atılmayı gerektiren sebeplerdendi.

AHÎLİK ÖĞÜTLERİ

Yalan söyleme!
Ahdinde ve sözünde vefalı ol!
Şefkatli, merhametli, adaletli, iffetli ve dürüst ol!
İkram ve kerem sahibi ol!
Alçak gönüllü ol!
Büyüklük ve gururdan kaçın!
Yaptığın iyiliği başa kakma!
Kin, haset ve gıybetten kaçın!
Sır tutmayı bil ve sırları açığa vurma!
Küçüklere sevgi dolu, büyüklere edepli ve saygılı ol!
Ölçüde ve tartıda hile yapma!
İşinde ve hayatında doğru ve güvenilir ol!