İstanbul’un düşman işgalinden kurtuluşunun 102. yılı kutlanıyor

İstanbul’un işgali, Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu İttifak Devletleri’nin Birinci Dünya Savaşı’ndan yenilgiyi kabul ederek çekilmesiyle başladı.

Durumu fırsat bilen İtilaf Devletleri’ne ait donanmalar, 30 Ekim 1918’de imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması’na dayanarak 13 Kasım 1918’de Haydarpaşa önlerine demirleyip İstanbul’a girdi.

Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde Kurtuluş Savaşı’nın başlamasıyla İtilaf Devletleri harekete geçti ve fiilen gerçekleşmiş olan işgal, 16 Mart 1920’de resmi işgale dönüştü.

Adana treninden Haydarpaşa’ya inen Mustafa Kemal Paşa, düşman gemilerinin zafer bayraklarını açarak İstanbul Limanı’na girdiklerini ve şehirde yaşayan azınlıkların da bu durum karşısında sevinç çığlıkları attığını görünce tarihe geçen “Geldikleri gibi giderler” ifadesini kullandı.

Mudanya Mütarekesi gereği Trakya topraklarının teslimi yapılırken Türkiye’yi temsil edecek kişi Mustafa Kemal Paşa’nın isteğiyle Refet Paşa, İstanbul komutanı olarak da Milli Müdafaa Umumi Katibi Selahattin Adil Paşa görevlendirildi.

Refet Paşa, 19 Ekim’de TBMM Muhafız Grubu’ndan 100 kişilik bir kuvvetle Gülnihal Vapuru ile Mudanya’dan ayrılıp İstanbul’a geldi. Ardından “İstanbul Komutanı” sıfatıyla Selahattin Adil Paşa da 81. Alay ile İstanbul’a geldi.

Refet Paşa ve Selahattin Adil Paşa’nın İstanbul’a gelmesine rağmen işgal sonlanmadı. Mütarekeye göre işgal kuvvetleri barış antlaşması imzalanmasından hemen sonra İstanbul’u boşaltacaktı.

24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasının ardından, 23 Ağustos 1923’ten itibaren İtilaf kuvvetleri İstanbul’dan ayrılmaya başladı. Son birlik 4 Ekim 1923’te Dolmabahçe Sarayı önünde düzenlenen bir törenle Türk bayrağını selamlayarak şehri terk etti.

Şükrü Naili Paşa komutasında 3. Kolordu’nun 6 Ekim 1923’te İstanbul’a girmesiyle 4 yıl 10 ay 23 gün süren işgal resmen sona erdi. Böylece her yıl 6 Ekim “İstanbul’un Kurtuluş Günü” kutlanmaya başlandı.

“İstanbul’un tahliyesi ile vatanın bütünlüğü sağlanmış oldu”

Marmara Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Satan, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, 24 Temmuz 1923’te Lozan’da barış antlaşmasının yanı sıra “İngiliz, Fransız ve İtalyan Kuvvetlerinin Türk Topraklarının Boşaltılmasına İlişkin Protokol ve Bildiri”nin de imzalandığını söyledi.

İstanbul’da, tahliyeye nezaret etmek üzere İstanbul Kumandanı Selahattin Adil Paşa’nın başkanlığında Tahliye ve Teslim Komisyonu kurulduğunu belirten Satan, bu komisyonun ilk toplantısını 5 Ağustos 1923’te yaptığını ifade etti.

Satan, “10 Ağustos 1923’te Lozan’dan dönen İsmet Paşa büyük bir törenle karşılandı ve Dışişleri Temsilciliği binasında İngiliz General Harington, Fransız General Charpy ve İtalyan General Mombelli ile yanında İstanbul Kumandanı Selahaddin Adil Paşa ve Ankara’nın İstanbul’daki mülki temsilci Adnan (Adıvar) Bey ile İstanbul’un tahliyesi konusunda toplantı yaptı.” dedi.

İşgal Kuvvetleri Komutanı General Charles Harington’ın tahliyeyle ilgili ön hazırlıkları ve önlemleri aldığını kaydeden Satan, Lozan Barış Antlaşması’nın TBMM’de 23 Ağustos 1923’te kabul edilmesiyle İstanbul’un tahliyesi için nihai sürecin başladığını belirtti.

Prof. Dr. Satan, bu doğrultuda Hariciye Vekili İsmet Paşa’nın İstanbul’daki Fransız, İngiliz ve İtalya Fevkalade Komiserliklerine verdiği nota ile tahliye protokolünde belirlenen 6 haftalık İstanbul’u boşaltma sürecinin başladığını kaydetti.

Satan, “Ankara’nın Lozan Barış Antlaşması’nı hızlıca Mecliste onaylamasının arkasındaki en önemli etkenlerden birinin İstanbul’daki işgali sonlandırmak olduğunu söyleyebiliriz. İstanbul’un tahliyesi Türk asker ve idarecilerin olağanüstü gayretleri neticesinde sorunsuz gerçekleşmiştir.” diye konuştu.

Tüm bu tedbirler kapsamında işgal kuvvetlerinin 4 Ekim’de İstanbul’u terk etmiş olmalarına rağmen, Türk askerinin 6 Ekim’de İstanbul’a girerek 13 Kasım 1918’den bu yana yaşanan fiili işgale son verdiğine dikkati çeken Satan, “İstanbul’un tahliyesi ile vatanın bütünlüğü sağlanmış oldu.” ifadesini kullandı.