Mars’ın su tarihi değişti: Yüzeydeki ilk kapsamlı nehir haritası çizildi

Milyarlarca yıl önce, Kızıl Gezegen bugünkü dondurucu çöl haline gelmeden önce, yüzeyini devasa ölçekte su şekillendiriyordu. On yıllardır Mars, vadileri oyarak ve krater kenarlarından derin kanyonlara dökülerek bir zamanlar Dünya’ya çok daha benzeyen bir dünyaya dair ipuçlarıyla bilim insanlarını cezbediyordu.

Ancak bilim insanları binlerce antik su yolunu kataloglamış olsalar da, bunların nasıl bir araya geldiğini veya Mars’ta bir zamanlar Dünya’nın en biyoçeşitli ortamlarını destekleyenlere benzer büyük, bütünleşik nehir sistemlerinin olup olmadığını bilmiyorlardı.

Texas Üniversitesi Austin Yer Bilimleri Bölümü’nden Doç. Dr. Timothy Goudge, “Mars’ta nehirler olduğunu uzun zamandır biliyorduk,” dedi. “Fakat nehirlerin küresel ölçekte ne kadar büyük drenaj sistemleri halinde organize olduğunu gerçekten bilmiyorduk.”

Mars’ın sulak geçmişi bir araya getirildi

Yeni bir çalışmada Goudge ve meslektaşları, on yıllardır süren yörünge gözlemlerini ve daha önce yayınlanmış vadi, göl yatağı ve çıkış kanyonlarının haritalarını derlediler. Bu haritalama için NASA’nın gezegenin %90’ından fazlasını haritalamış olan Mars Odyssey uzay aracı verilerini kullandılar. Ardından ekip, bu jeolojik özelliklerin bir zamanlar nasıl bağlandığını izleyerek, hangilerinin birleşik, havzaları kapsayan drenaj ağlarına ait olduğunu ortaya çıkardı.

Yeni çalışmanın lideri Abdallah Zaki, “Yapılabilecek en basit şeyi yaptık: Sadece onları haritaladık ve birleştirdik,” dedi. Araştırmacılar, çarpma kraterlerinin veya milyarlarca yıllık erozyonun antik manzarayı bozduğu bölgelerde, topografyayı ve çevredeki vadilerin yönelimlerini inceleyerek nehirlerin bir zamanlar nasıl aktığını çıkarsadılar.

Hayat izleri için kritik havzalar

Sonuçlar, Mars’ın erken dönemde izole su toplama alanlarından oluştuğunu, ancak az sayıdaki mega havzanın gezegensel taşıma bantları gibi hareket ederek besinleri ve potansiyel biyo-imzaları çok geniş mesafelere taşıdığını gösteriyor.

Ekip, her biri en az 100.000 kilometrekare (Dünya’daki büyük nehir havzalarını tanımlamak için kullanılan minimum boyut) genişliğinde olan 16 ana drenaj havzası tespit etti. Bu ağlar, Mars’ın eski arazisinin yaklaşık %5’ini, yani 4 milyon kilometrekareyi kapsıyordu.

Dünya’da büyük ölçekli nehir sistemleri, suyun çeşitli kaya türlerinden akmasıyla uzun ömürlü, kimyasal açıdan zengin ortamlar yaratarak biyoçeşitlilik sıcak noktalarıdır. Bilim insanları, Mars’ın mega havzalarının da sıvı suyun bol olduğu zamanlarda benzer bir rol oynamış olabileceğini söylüyor.

Araştırmacılar, bu 16 büyük havzanın Mars nehirlerinin aşındırdığı tüm tortul maddelerin neredeyse yarısını taşıdığını tahmin etti. Bu durum, bu havzaların gezegenin jeolojik evrimi üzerinde beklenenden çok daha büyük bir etkiye sahip olduğunu gösteriyor.

Zaki, “Mesafe ne kadar uzun olursa, suyun kayalarla etkileşimi o kadar artar, bu da yaşam belirtilerine dönüşebilecek kimyasal reaksiyon olasılığının daha yüksek olduğu anlamına gelir,” dedi.

Bu yeni mega havza haritası, bilim insanlarına göre, gelecekteki Mars görevleri için, özellikle yaşamın kimyasal izlerini arayan veya örnek toplama kampanyaları planlayan görevler için güçlü bir yol haritası görevi görebilir.