Midyatta 1500 yıllık mozaik keşfi

Midyat ve Nusaybin ilçeleri arasında yer alan, birçok antik kale, kervansaray ve arkeolojik yerleşime sahip Çağ Çağ Çayı Vadisi’nin Sivrice Mahallesi Beyazsu mesire alanı mevkisinde özel bir mülkiyete ait alanda atıl durumdaki tarihi değirmenin turizme kazandırılması için çalışma başlatıldı.

Mülkiyet sahiplerince yürütülen temizlik çalışmaları sırasında değirmenin tabanında mozaik tespit edilmesi üzerine Mardin Müze Müdürlüğüne bilgi verildi.

Müze Müdürlüğünce yapılan inceleme sonucu alanın tescili için çalışmalara başlandı. Bu kapsamda Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün izniyle kurtarma kazısı yapılması kararlaştırıldı.

Mardin Müze Müdürü İdris Akgül başkanlığında, arkeologlar Volkan Bağlayıcı ve Mehmet Şan ile uzmanlar tarafından mülk sahibinin desteğiyle yürütülen kurtarma kazısında değirmenin iç bölümündeki iki alanda farklı renkte mozaik taban döşemelerine rastlandı.

Mozaik döşemelerde, kare, dikdörtgen, daire ve üçgen gibi geometrik şekillerin yanı sıra dalga, düğüm, haç ve sonsuzluk motifi ile “Tittos Domestikos” yazılı yazıta ulaşıldı.

“Bizi en çok heyecanlandıran mozaiğin üzerinde bir yazıtın yer alması”

Mardin Müze Müdürü ve Kazı Başkanı Akgül, mülkiyet sahibinin yaptığı başvuru üzerine alanda incelemelerde bulunduklarını söyledi.

Yapılan ilk incelemede tarihi değirmenin tabanında mozaik döşeme tespit ettiklerini anlatan Akgül, şunları kaydetti:

“Değirmen sonraki dönemlerde eklenti olarak yer almakta. Mozaiğin bulunduğu yapı kalıntısı ise daha eskiye doğru gitmekte. Mozaikli taban döşemesinde yaptığımız kazı çalışmasında 1 nolu mekanda daha çok geometrik motifler yer almakta. Bizi en çok sevindiren ve heyecanlandıran mozaiğin üzerinde bir yazıtın yer alması. Yazıt iki kelimeden (Tittos Domestikos) oluşmakta. Tittos bir özel isim ama Domestikos’a baktığımızda kaynaklarda daha çok bir ünvan olarak geçmekte. Bu ünvandaki kişilerin daha çok askeri bölümlerde ve kiliselerde herhangi bir görevli olarak yer aldıkları bilinmekte. 40 metrekareye yakın bir mozaik ortaya çıkardık. Ana panolarda düğüm motifi şeklinde madalyonlar bulunmakta, bu madalyonların içerisinde de geometrik şekiller ile haç işareti olarak nitelendirebileceğimiz motifler tespit edilmiştir. Yapı kalıntısı olarak baktığımızda mekan diğer parsellere doğru genişlemekte. İlk aşamada tam olarak ne olduğunu bilmesek de yazıttan buranın sivil bir idareciye ait yapı olduğunu söyleyebiliriz.”

Akgül, alanda yapılacak konservasyon (resim, heykel gibi sanat eserlerinin nesiller boyu özelliklerini kaybetmeyecek şekilde korunması işi) çalışmalarından sonra yapı ile ilgili daha sağlıklı bilgilere ulaşacaklarını belirterek, bu mevkide birebir kazı yaptıkları ilk alanlardan birinin burası olduğunu, bunun bölgenin tarihlendirilmesi konusunda kendilerine daha sağlıklı bilgiler vereceğini düşündüklerini dile getirdi.

Mülkiyet sahiplerine mozaik alanla ilgili Mardin Müze Müdürlüğüne bilgi verdikleri için teşekkür eden Akgül, “Burası bir işletme, bir tesis alanı. Mülkiyet sahibinin burayı projelendirip ziyarete açmak gibi önerileri var. Yapılacak çalışmalar sonrasında mozaiğin bu alanda sergilenmesi planlaması da var.” dedi

• “Arkeolojik zeminin zarar görmemesi için çalışmaları durdurduk”

  Mülkiyet sahiplerinden Reşit Coşkun da yaklaşık 150 yıllık olduğunu bildikleri harabe haldeki tarihi su değirmenini turizme ve ticarete kazandırmak için temizlik çalışmaları yürüttüklerini aktardı.

  Çalışmalar sırasında zeminde kültür varlığı olabileceğini düşündükleri kalıntılar bulduklarını anlatan Coşkun, şunları söyledi:

  “Arkeolojik zeminin zarar görmemesi için çalışmaları durdurduk. Müze Müdürlüğüne bilgi verdik. Sağ olsunlar onlar da hızla alana geldiler, zemin taraması yaptılar. Burada mozaik buldular. 100-150 yıllık bir tarih bekliyorduk ama buranın açığa çıkan mozaiklerle çok daha eski olduğu tespit edildi.”

  Coşkun, Bakanlık bünyesinde gerekli projeleri hazırlayıp alanı turizme kazandırmak istediklerini, bu tür alanların ülke tarihine kazandırılması gerektiğini dile getirdi.

Bu alanların bir miras olduğuna işaret eden Coşkun, “Bunların ülkemizde kalması ve turizme kazandırılması gerekiyor. Her vatandaşın bu şekilde davranması gerekiyor. Burası tahmin ettiğimizden çok daha eski. Midyat-Nusaybin hattında ilk defa mozaik bulunması bizleri heyecanlandırdı. Eminim turizme de ülkemize de çok büyük katkısı olacaktır.” diye konuştu.