Milyonlarca yıldır görülmemişti: Amazon ormanlarında iklim değişiyor

Amazon yağmur ormanları üzerinde yapılan yeni bir araştırma, bölgenin kuraklıkların daha uzun, daha sıcak ve daha sık hale gelmesiyle “hipertropikal” bir duruma doğru sürüklendiğini ortaya koydu.

Uluslararası bir araştırmacı ekibi tarafından yürütülen çalışma, bu yeni koşulların dünya üzerinde milyonlarca yıldır görülmediğini ve mevcut ekosistemde bir benzerinin bulunmadığını belirtiyor.

Ağaçlar yeni bir stres seviyesiyle karşı karşıya

Otuz yılı aşkın süredir toplanan veriler, ağaçların ve toprağın aşırı yüksek sıcaklıklara ve kuraklığa nasıl tepki verdiğini gözler önüne seriyor. “Hipertropikal” olarak adlandırılan bu yeni durum, ormanların günümüzdeki tropikal sınırlarının çok ötesine geçmesi anlamına geliyor.

Uzmanlar, bu sürecin ağaçlar üzerinde daha önce görülmemiş bir stres yarattığını ve ormanların karbondioksit emme kapasitesini ciddi oranda azalttığını ifade ediyor.

Hidrolik çöküş ve karbon açlığı riski

Araştırmadan elde edilen verilere dayalı modeller, 2100 yılına gelindiğinde bu sıcak kuraklıkların yıl boyunca, hatta yağışlı mevsimlerde bile etkili olacağını öngörüyor.

Toprak nemindeki azalmanın iki temel sorunu tetiklemesi bekleniyor: Birincisi, ağaç gövdesinde su taşınmasını engelleyen hava kabarcıklarının oluştuğu “hidrolik çöküş”; ikincisi ise ağacın su tasarrufu yapmak için yaprak gözeneklerini kapatması sonucu fotosentezin durduğu “karbon açlığı”. Bu durumun ağaç ölüm oranlarını yüzde 55 oranında artırabileceği tahmin ediliyor.

Karbon yutağından karbon kaynağına dönüşüm

Özellikle 2015 ve 2023 yıllarında yaşanan aşırı kuraklıklar üzerinde yoğunlaşan çalışma, hızlı büyüyen ve odun yoğunluğu düşük olan ağaçların bu süreçten daha fazla etkilendiğini gösteriyor.

Bu durum, Amazon ormanlarının atmosferdeki karbonu temizleyen bir “yutak” olmaktan çıkıp, ölen ağaçlar nedeniyle atmosfere karbon salan bir “kaynağa” dönüşme riskini taşıyor.

Gelecek senaryoları insan faaliyetlerine bağlı

Araştırmacılar, hipertropikal ormanların çoğunlukla Amazon bölgesinde ortaya çıkacağını, ancak Afrika ve Asya’nın bazı bölgelerinde de benzer oluşumların görülebileceğini öngörüyor.

Bilim insanları, bu iklimsel dönüşümün ne kadar şiddetli olacağının doğrudan insan faaliyetlerine ve sera gazı emisyonlarının kontrol altına alınıp alınamayacağına bağlı olduğu konusunda uyarıda bulunuyor.