ABD’de Donald Trump yönetiminin yeniden göreve gelmesinin ardından akademik özgürlük üzerindeki baskılar artarken, Norveç hükümeti bu durumu fırsata çevirmek üzere harekete geçti.
Norveç Araştırma Konseyi, yurt dışındaki nitelikli bilim insanlarının ülkeye kazandırılması amacıyla 100 milyon Norveç kronu (yaklaşık 7,2 milyon sterlin) tutarında bir fon oluşturduğunu duyurdu.
Fon, dünyanın dört bir yanından başvurulara açık olacak ancak özellikle son dönemde ABD’deki araştırma bütçelerinde yapılan kesintiler sonrasında programın genişletildiği ve hızlandırıldığı bildirildi.
Norveç Yükseköğretim ve Araştırma Bakanı Sigrun Aasland, yaşanan gelişmelere ilişkin açıklamasında, “Akademik özgürlük açısından zorlu bir dönemden geçerken Norveç’in proaktif olması büyük önem taşıyor. Üst düzey bilim insanları ve önemli bilgi üretimi için fark yaratabiliriz. Bunu da mümkün olan en hızlı şekilde yapmak istiyoruz” ifadelerini kullandı.
Aasland ayrıca, “ABD’de akademik özgürlük baskı altında ve uzun yıllar boyunca dünyanın bilgi merkezi olan bu ülkede artık birçok bilim insanı için durum oldukça belirsiz” dedi.
Fon kapsamında öncelikli olarak iklim, sağlık, enerji ve yapay zekâ alanlarındaki araştırmalara destek sağlanacak. Araştırma Konseyi, bu alanlarda proje başvurularını gelecek ay almaya başlayacak.
Fonun birkaç yıla yayılması planlanıyor ve 2026 yılı için 100 milyon kronluk ek bütçe ayrıldığı da açıklandı.
Norveç Araştırma Konseyi CEO’su Mari Sundli Tveit, ülkenin kamu yayıncısı NRK’ye yaptığı açıklamada, “Bu program özellikle ABD’deki mevcut duruma doğrudan yanıt niteliğinde. Akademik özgürlük baskı altında, araştırma fonları ise ciddi şekilde kesiliyor” dedi.
Benzer adımlar daha önce Fransa ve Belçika gibi Avrupa ülkelerinden de gelmişti. Fransa’da Aix-Marseille Üniversitesi, ABD merkezli araştırmacıları kabul edeceğini duyurmuş ve 300’e yakın akademisyen başvuruda bulunmuştu. Eski Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande ise risk altındaki bilim insanları için “bilimsel mülteci” statüsü oluşturulmasını önermişti.
Belçika’daki Vrije Universiteit Brussel üniversitesi de ABD’lilere yönelik yeni doktora sonrası araştırma pozisyonları açarken, Hollanda benzer bir fon oluşturmak üzere hazırlık yapıyor.
Norveç’in bu girişiminin, Başbakan Jonas Gahr Støre ile eski NATO Genel Sekreteri ve mevcut Maliye Bakanı Jens Stoltenberg’in önümüzdeki günlerde gerçekleştireceği Beyaz Saray ziyareti öncesinde duyurulması da dikkat çekti. Görüşmelerde güvenlik, savunma, Ukrayna, ticaret ve tarifeler gibi başlıkların ele alınması bekleniyor.
