Osmanlı Başmimarı Acem Ali’nin inşa ettiği 500 yıllık külliye tarihin izlerini taşıyor

Mustafa Paşa tarafından 1525 yılında yaptırılan ve o dönem Mevleviliğe tahsis edilen Kurşunlu Külliyesi’nde cami, şadırvan, Mevlevi asitanesi, talimhane, harem, imaret, matbah, Mevlevi şeyhlerine ait türbe (Hamuşan) ve iki kervansaray bulunuyor.

Kubbesi kurşunla kaplı olduğundan “Kurşunlu” adını alan caminin planı, bir kubbeli ana mekan ve beş kubbeli son cemaat yerinden oluşuyor.

UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan, yapımının üzerinden 500 yıl geçen Tarihi Odunpazarı Evleri Bölgesi’ndeki Kurşunlu Cami ve Külliyesi, ziyaretçilerini adeta geçmişte yolculuğa çıkarıyor.

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi (ESOGÜ) İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Hüseyin Adalıoğlu, AA muhabirine, Vezir Mevlana Mustafa Paşa’nın yaptırdığı Kurşunlu Külliyesi’nin, Eskişehir’in manevi hayatında çok önemli bir yerinin olduğunu söyledi.

“Semahanenin kubbesindeki alemde Mevlevi sikkesi var”

Külliyeyi oluşturan birçok yapıda Mevleviliğe ait sembollere rastlanıldığını kaydeden Adalıoğlu, “Semahanenin kubbesindeki alemde Mevlevi sikkesi var. Caminin mihrabında da yine Mevlevi sikkelerini görüyoruz. Biz, buranın Mustafa Paşa tarafından 1525 yılında yaptırıldığını ve Mevleviliğe tahsis edildiğini belgelerle tespit ettik ve kitap haline getirdik.” diye konuştu.

Adalıoğlu, külliyenin bulunduğu bölgenin yeni ve yakın çağlar boyunca şehrin merkezi sayıldığını anlatarak, şöyle devam etti:

“Burası, Mustafa Paşa’nın adıyla anılan ‘Paşa Mahallesi’ dediğimiz mahalle içerisinde yer alıyor. Buradaki birçok sokağın ismi de Mevlevi şeyhlerinin isimlerini taşıyor. Çürükhoca Sokak, Şeyh Şemsettin Sokak, Hasan Dede Sokak gibi. Son dönem 19. yüzyıldan 20. yüzyılın başına kadar şeyhlik yapmış, postnişinlerin (dergahın başında bulunan şeyhe verilen isim) isimlerini de buralarda görüyoruz. Pek çok veri bize bu külliyenin bir Osmanlı yapısı ve 500 yıllık bir bina olduğunu gösteriyor.”

Külliyenin merkezinde yer alan en büyük yapının Kurşunlu Camisi olduğunu dile getiren Adalıoğlu, “Caminin etrafındaki müştemilat, dini hizmetler açısından oldukça önemliydi. Bu Mevlevi asitanesinin Eskişehir’in manevi hayatında çok önemli yeri vardı. Haftanın belirli günlerinde sema ayinleri düzenleniyor, zikir yapılıyordu. Asitane içinde ‘matbah’ denilen büyük bir mutfak var. Burada özellikle bazı dini günlerde, kandil ve bayram günlerinde halka süt ve şerbet ikram ediliyor, fakir fukaraya yemek dağıtılıyordu.” ifadelerini kullandı.

Adalıoğlu, külliyenin Eskişehir’in ekonomik hayatında da önemli yerinin olduğuna dikkati çekerek, sözlerini şöyle tamamladı:

“Mevlevilikte insanların işsiz güçsüz, atıl bir şekilde yaşamalarına müsaade edilmiyor. Mevlana, herkesin bir iş sahibi olmasını, bir kazanç elde etmesini, insanların kendi kazançlarıyla geçinmelerini öneriyor. Bu asitanede görev yapanların ücretleri vakıflar aracılığıyla temin ediliyordu ancak dervişler ve muhibbanın kendi el emeğiyle geçimlerini sağlamaları için bazı sanatları veya zanaatları öğrenmeleri isteniyordu. Burası bir miskinler yuvası değildi.”