Venüs’te esen şiddetli rüzgarların sırrı çözüldü

Venüs’te rüzgarların hızı saniyede 100 metreyi (saatte 360 km) aşarak gezegeni çepeçevre sarar. Bu durum, Venüs’te bulut seviyesindeki atmosferin gezegenin kendisinden yaklaşık 60 kat daha hızlı dönmesi anlamına gelir ve buna “süper dönüş” (superrotation) denir. Dünya’da ise atmosfer, yüzeyle neredeyse aynı hızda döner.

Daha önceki araştırmalar, bu süper dönüşün mekanizmalarını incelemiş, ancak ayrıntılar tam olarak anlaşılamamıştı. Lai ve arkadaşlarının yürüttüğü son çalışma, Güneş’in ısısıyla oluşan ve günde bir kez tekrarlayan atmosferik gelgit döngüsünün, gezegenin aşırı hızlı rüzgarlarına tahmin edilenden çok daha büyük bir katkı sağladığını gösteriyor.

Günlük ısınma ritmi anahtar

Venüs gibi yıldıza yakın ve çok yavaş dönen kayalık gezegenlerde hızlı atmosferik dönüş sıklıkla görülür. Venüs’ün kendi etrafında tam bir dönüşü 243 Dünya günü sürerken, atmosferi gezegenin etrafını sadece 4 Dünya gününde turluyor.

Araştırmacılar, bu süper dönüşü daha iyi anlamak için Avrupa Uzay Ajansı’nın Venus Express ve Japonya Uzay Keşif Ajansı’nın Akatsuki uydularından 2006-2022 yılları arasında toplanan verileri analiz etti. Odak noktaları ise, Güneş ışığının gezegenin gündüz tarafındaki havayı ısıtmasıyla oluşan termal gelgitler oldu. Venüs’teki termal gelgitler, gezegen gününde bir döngü yapan günlük gelgitler ve günde iki döngü yapan yarı günlük gelgitler olarak iki ana bileşene ayrılır.

Daha önceki çalışmalar, süper dönüşte ana rolü yarı günlük gelgitlerin oynadığını öne sürüyordu. Ancak bu yeni çalışma, özellikle Venüs’ün güney yarımküresindeki termal gelgitleri de analiz ederek, günlük gelgitlerin momentumu bulutların üst kısımlarına taşıyan temel bileşen olduğunu buldu.

Bu durum, günlük gelgitlerin Venüs’teki aşırı hızlı rüzgarların sürdürülmesinde ana katkıyı sağlayan etmen olduğunu gösteriyor. Araştırmacılar daha fazla açıklığa ihtiyaç olduğunu belirtse de, bu buluş Venüs’ün meteorolojik sırlarına ışık tutuyor ve diğer yavaş dönen gezegenlerdeki atmosfer çalışmalarına da yardımcı olabilir.