Azalan su kaynakları tarımda hem verimi hem de kaliteyi etkiliyor

Tarım faaliyetleri, birçok ülkede suyun en fazla tüketildiği alan olarak öne çıkıyor. Türkiye’de de her yıl tüketilen toplam 57 milyar metreküp suyun yüzde 77’si, yani 44 milyar metreküpü tarımda sulama suyu olarak kullanılıyor.

Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Serkan Gürlük, çevre, tarım ve su kaynakları ekonomisinin öneminin, üretimin önüne geçtiğini söyledi.

Kuraklığı ‘yeni normal’ olarak nitelendiren Gürlük, Türkiye genelinde bir yılda harcanan su miktarından 500 milyon metreküpünün ise Bursa’da tüketildiğini ancak kuraklık nedeniyle bu miktarların giderek azaldığını dile getirdi.

Bursa’nın, tarımsal üretimde 11. sırada yer alan, buna karşın meyve suyu ve gıda sanayisinde yaklaşık yüzde 50 payı bulunan önemli bir merkez olduğunu belirten Gürlük, bu nedenle Bursa’daki tarım topraklarının tekstil ve otomotiv sanayisinin baskısından korunması gerektiğini kaydetti.

“Kaliteyi de beraberinde getirebilecek yeni çeşitler bulmalıyız”

Kuraklık dendiğinde akla ilk olarak düşük verimin geldiğini ancak besin değerinin de önemli olduğunu ifade eden Gürlük, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Bursa özelinde konuşacak olursak salça yapımında kullanılan domateslerdeki briks değerleri düşmeye başladı. Yani 1 kilo salça üretmek için artık çok daha fazla domates kullanmanız gerekecek. Daha fazla üretim daha fazla tarım kimyasalına ve tarım işçisine ihtiyaç duymak demek. Ben kuraklık ve zamanında düşmeyen yağışların kalite üzerinde de etkisinin olduğunu düşünüyorum. Bu da verim kayıplarının dışında giderek artan önemde dikkate edilmesi gereken bir konu. Kaliteyi de beraberinde getirebilecek yeni çeşitler bulmalıyız.”

Meyve bahçeleri gibi mevcut plantasyonlarda ürün değiştirmenin zor olduğundan bahseden Gürlük, tarım sektöründe mısır ve pamuk gibi çok su tüketen ürünlerden ayçiçeği ve baklagiller gibi daha az su isteyen ürünlere geçişler olduğunu aktardı.

“Çiftçi yeterli suyu da bulamadığı için fazla ürün üretemiyor”

Bursa Tarım Kooperatifleri Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Osman Özkan, su yatırımlarındaki eksikler ve kuraklığın da etkisiyle kentte son iki yıldır tarımsal ürün miktarının ciddi şekilde azaldığını ve bu durumun fiyatlara yansıdığını söyledi.

Bu yıl Bursa’da incir rekoltesinin yüzde 40 düşmesi nedeniyle incirin kilogram fiyatının 64 liradan 115 liraya kadar yükseldiğini hatırlatan Özkan, “Çiftçi yeterli suyu da bulamadığı için fazla ürün üretemiyor. Diyelim bir bahçeden 10 ton ürün alacaksa, su yeterli olmadığı için 7, 8 tonlara düşüyor.” diye konuştu.

Geçen yaz sezonunun tarımsal sulama açısından çok sıkıntılı geçtiğini anlatan Özkan, “İznik Gölü’nden ve birçok barajdan sebze sulama için su verilmeme kararı alındı. Sonradan baktılar çok kötü olacak, kısım kısım su verildi ama bazı barajlarımız da tamamen kurudu.” dedi.

Özkan, çiftçinin su bulmak için yeni arayışlara yöneldiğine işaret ederek, “Şu an bizim köyümüzde yaklaşık 10 çiftçi kendi bahçesine kuyu yaptırıyor, sondaj vurduruyor. Hazırlığını herkes yapıyor ama ne kadar olacak? Üstten su gelmeyince alttan ne kadar yeterli olacak onu da bilemeyiz.” dedi.

Özkan, tarımsal üretimin daha fazla sıkıntıya girmemesi için çiftçilerin acilen vahşi sulamayı bırakıp damla sulama sistemine geçmelerini ve su kaynaklarını bilinçli kullanmalarını tavsiye etti.

“Hava şartlarından dolayı her yıl verimimiz düşüyor”

Bursa’nın Osmangazi ilçesine bağlı Karabalçık Mahallesi’nde yaklaşık 30 yıldır çiftçilik yapan Veysel Koşan, kuraklık nedeniyle bu yıl bölgede yetişen ürünlerin genelinde yaklaşık yüzde 30-35 verim kaybı yaşandığını aktardı.

Çocukluğundaki yoğun kar yağışlarının bugün yerini az yağışlara bıraktığına, bunun da tarımı olumsuz etkilediğine değinen Koşan, “5-6 yıldan beri her yıl geçtiğimiz yılı arıyoruz. Bu yıl geçtiğimiz yılı aradık. Benim çocukluğumda 1 metre kar yağardı, bugün 10 santimetrelere düştü. Su havzalarındaki azalma, ilkbahar ve sonbahar yağmurlarının yeterince yağmaması, topraktaki su birikimlerinin kaybına neden oluyor. Bu da bizim ürettiğimiz incir, üzüm, zeytine yansıyor. Hava şartlarından dolayı her yıl verimimiz düşüyor.” diye konuştu.

Koşan, buharlaşma ve su kayıplarını önleyen kapalı sistemle sulama yapmalarına karşın kuraklık nedeniyle uygulanan su kısıtlamaları yüzünden daha az sulama yapabildiklerini hatta bahçelerinden bazılarını sulamaktan vazgeçmek zorunda kaldıklarını ve bunun da üretimi azalttığını aktardı.

İncirin 20-25 yıl önceki hasat dönemiyle bugünü kıyaslayan Koşan, şunları kaydetti:

“Benim çocukluğumda incir, Ağustos’un 20’si gibi Bursa’da tek tük olmaya başlardı ama Uludağ’ın üzerinden kar hiç eksik olmazdı. Havalar ısındıkça, küresel ısınma devam ettikçe kuraklık tabii bu meyveye de yansıyor. Bizim yaptığımız gübreleme aynı, zaten incire ilaç kullanmıyoruz, organik bir meyve. Bu sene Ağustos’un 3’ünde ben hasada başladım. 17 gün öne çekilen bir hasat var.”

“Kuraklıktan dolayı zeytin az”

Aynı mahallede yaklaşık 20 yıldır çiftçilik yapan Halil İbrahim Çiçek de bölgedeki kireçli topraklara ve kuraklığa dayanıklı olmaları nedeniyle incir, üzüm ve zeytin yetiştirdiğini belirtti.

Aşırı su kullanımının gelecekten çalmak anlamına geldiğini bilerek üretim yaptıklarını ifade eden Çiçek, “Geçen sene ağaçlardaki zeytin miktarı ve kalitesi çok iyiydi. Bu sene kuraklıktan dolayı zeytin az. Kalite yine yıla göre iyi, fena değil ama suyumuz olsa, şu zeytin bahçesini sulamış olsaydık, bir bu kadar daha ağacımız ve bir bu kadar daha tanemiz güzel olurdu.” şeklinde konuştu.