Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün (SIPRI) yayımladığı yıllık rapora göre, Ukrayna ve Gazze’de süren savaşlar ile Avrupa ve Asya’daki artan askeri gerilimler, küresel silahlanma yarışını yeniden hızlandırdı.
Raporda, “Birçok ülke askeri harcamalarını artırma taahhüdünde bulundu. Bu durum önümüzdeki yıllarda da artışların süreceğine işaret ediyor” ifadelerine yer verildi.
2024 yılında yaklaşık 1 trilyon dolarla dünyanın en fazla askeri harcama yapan ülkesi yine ABD oldu.
En büyük kalemler arasında 61,1 milyar dolarla F-35 savaş uçakları ve sistemleri, 48,1 milyar dolarla yeni donanma gemileri, 37,7 milyar dolarla nükleer cephaneliğin modernizasyonu ve 29,8 milyar dolarla füze savunma sistemleri yer aldı.
ABD bütçesinde Ukrayna’ya sağlanan 48,4 milyar dolarlık askeri yardım da dikkat çekti. Bu yardım, Kiev’in 64,8 milyar dolarlık savunma bütçesinin yaklaşık dörtte üçüne denk geliyor.
ABD’den sonra en yüksek askeri harcamayı yapan ülke Çin oldu. Çin’in 2024 yılında yaklaşık 314 milyar dolar harcadığı tahmin ediliyor. Raporda, Pekin’in yeni nesil silahsız hava araçları, denizaltılar ve nükleer kapasite gibi alanlarda yatırımlarını artırdığı belirtildi.
Rusya ise Ukrayna’daki savaşın etkisiyle askeri harcamalarını en az yüzde 38 artırdı. Ancak SIPRI, Moskova’nın farklı kaynaklardan elde ettiği gelirlerle bu oranın çok daha yüksek olabileceğini belirtti.
Gazze’ye 2023’te başlattığı kara harekâtının ardından İsrail’in 2024’teki askeri harcamaları yüzde 65 arttı. ABD, İsrail’e bu dönemde 10,6 milyar dolar ilave askeri yardım sağladı.
NATO ülkeleri, Rusya tehdidine karşı savunma bütçelerinde ciddi artışlara gitti.
Almanya yüzde 28, Romanya yüzde 43, Hollanda yüzde 35, İsveç yüzde 34, Çekya yüzde 32, Polonya yüzde 31, Danimarka yüzde 20, Norveç yüzde 17, Finlandiya yüzde 16, Türkiye yüzde 12 ve Yunanistan yüzde 11 oranında askeri harcamalarını artırdı.
SIPRI uzmanı Jade Guiberteau Ricard, “Yalnızca bütçeyi artırmak, askeri kapasiteyi artırmak ya da ABD’ye bağımlılığı azaltmak için yeterli olmayabilir. Bu, daha karmaşık bir süreç” değerlendirmesinde bulundu.
Çin’in askeri bütçesi 30 yıldır kesintisiz artış gösteriyor. Bu durum, Japonya, Tayvan, Filipinler ve Güney Kore gibi bölge ülkelerinin de harcamalarını artırmasına neden oldu.
Japonya, 2024’te yüzde 21’lik artışla II. Dünya Savaşı sonrası en büyük askeri bütçesini açıkladı. Filipinler’in harcamaları yüzde 19, Tayvan’ınki yüzde 1,8, Güney Kore’nin ise yüzde 1,4 arttı.
Ancak Güney Kore, gayrisafi yurtiçi hasılasının (GSYH) yüzde 2,6’sını savunmaya ayırarak bölgede en yüksek askeri yükü taşıyan ülke oldu.
Myanmar ise 2024’te askeri harcamalarını yüzde 66 artırarak GSYH’sinin yüzde 6,8’ini savunmaya ayırdı. Bu oranla Asya-Pasifik’te ilk sırada yer aldı.
Afrika’da askeri harcamalar genel olarak yüzde 3 arttı. Kıtada en fazla savunma bütçesine sahip ülke Cezayir olurken, dünyada 20’nci sırada yer aldı.
Amerika kıtasında ise Meksika’nın askeri harcamaları yüzde 39 arttı. SIPRI, bu artışın hükümetin organize suçla mücadelede ordunun rolünü artırmasından kaynaklandığını belirtti.
SIPRI uzmanlarına göre, Asya-Pasifik başta olmak üzere birçok bölgede yaşanan silahlanma eğilimi, çözülmemiş bölgesel anlaşmazlıklar ve artan siyasi gerilimlerle birleşince ciddi bir güvenlik riski oluşturuyor.
Raporda, “Giderek büyüyen bu yarış, küresel istikrarsızlığı daha da artırabilir” uyarısında bulunuldu.
