Hz. Peygamber (sas) Döneminde Aile

Aileyi sağlıklı toplumun esası kabul eden Hz. Muhammed (s.a.s.), evliliği kolaylaştırıp özendirmiş, bugün bilinen tarzın dışındaki nikah şekillerini kaldırmıştır. Gayri meşrû birleşmeleri yasaklamış; bu konudaki prensiplere riayet etmeyenler için cezalar tertip edilmiştir. Eskiden kadın ancak çocuk doğurduktan sonra aileye dahil edilirken, bu defa nikahla dahil edilmiştir. Anne-baba hakları ve anne-babanın çocukla ilgili hak ve görevleri belirlenmiştir. İslâm’ın ilk yıllarında örfün devamı olarak bir süre varlığını koruyan evlatlık kurumu Medine döneminde nâzil olan ve Allah’ın evlatlıkları öz oğullar olarak tanımadığını bildiren âyetle22 kaldırılmıştır. Devamındaki âyetle de evlatlıkların asıl babalarına nisbet edilmeleri emredilmiştir.23 Evlatlık kurumunu yaşatan etkenlerden birisi olan kimsesiz çocukların bakım ve gözetimine özen gösterilmiş, devlet gelirlerinden yetimlere pay ayrılmış, devletin yanında bu çocukların bakımı ve gözetimi konusunda akrabalara da görevler yüklenmiştir. Böylece ailenin dağılmaması yönündeki iradesini ortaya koymuştur. Evlatlık ilişkisinin evliliğe engel oluşu kaldırılmıştır.

Ailede kadın, kocası karşısında bağımsız kişiliğe sahiptir; ekonomik bakımdan da bağımsızdır. Hz. Peygamber kadınları erkeklerin mülkiyetinde olan bir mal veya köle değil, aynı haklara sahip kimseler olarak kabul etmiştir. Erkek ailenin reisidir; ancak kadın üzerinde mutlak hâkim, zorba veya despot değildir. Kadına hakları verilmiş, miras hakkı tanınmıştır. Kocası, hanımını haklarından mahrum bırakamaz; onun karşısında kadın, zavallı bir mahkum değildir. Eskiden sayısız kadınla evlenmek serbest idi. Aile esas itibarıyla tek evlilik üzerine kurulmakla birlikte, belirli durumlarda kocanın dörde kadar evlenmesine izin verilmiştir. Bu son durum, yani çok kadınla evlenme bir emir değil, farz değil, belirli şartlarda başvurulan bir ruhsattır. Nitekim bu tür bir evliliğe izin veren Nisâ Sûresinin 3. ayetinde çok kadınla gerçekleştirilecek evlilikle, hanımlar arasında eşitlik ve adalet sağlanamayacağından korkuluyorsa bir tek kadını nikahlamakla yetinilmesi gerektiği belirtilmiş ve tek hanımla evlilik teşvik edilmiştir. Çok evliliği ilga etmiş ve dörtle sınırlamış olan İslâm, bunu da ne sürekli devam ettirmek ve ne de toplumda yaygın hale getirmek istemiştir.24 Nikah akdi tek taraflı olarak erkeğin iradesiyle değil; iki taraflı irade ile oluşan bir akittir. Aile müessesesi sevgi, şefkat ve merhamet üzerine kurulmuştur. Çeşitli sebeplerle çocukların öldürülmeleri yasaklanmıştır. Kız çocuklarına aile içinde itibar kazandırılmış ve onları diri diri toprağa gömme âdeti (ve’d) şiddetle yasaklanmıştır. Kur’ân-ı Kerim’de eşler, ana-baba ile çocuklar ve yakın akrabalar arasındaki ilişkileri düzenleyen ve aileyi koruyan esaslar mevcuttur.

KAYNAKÇA:

22. Ahzâb Sûresi 4.

23. Ahzâb Sûresi 5.

24. Hamidullah, İslam Peygamberi, II, 728.

Kaynak: Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı – Prof. Dr. İbrahim Sarıçam