İngiltere’de ‘ırkçı bir iki aşamalı’ vatandaşlıktan çıkarma uygulaması

Rapora göre Birleşik Krallık, vatandaşlığı bu ölçekte iptal eden tek G20 ülkesi konumunda. 2010’dan bu yana “kamu yararı” gerekçesiyle 200’den fazla kişinin vatandaşlığı geri alındı; bu sayı, dünya genelinde yalnızca Bahreyn ve Nikaragua tarafından aşılmış durumda. Karşılaştırma için Fransa, 2002–2020 yılları arasında bu yetkiyi yalnızca 16 kez kullandı.

Raporda, çifte vatandaşlığı bulunan Britanyalıların veya sonradan vatandaşlığa geçenlerin çok sınırlı delil erişimiyle ve hükümet tarafından bilgilendirilme zorunluluğu olmadan vatandaşlıktan çıkarılabildiği belirtiliyor.

En bilinen örneklerden biri olan ve BM uzmanlarına göre çocukken IŞİD tarafından kaçırıldığı değerlendirilen Shamima Begum gibi birçok kişi, Suriye’de suçlama veya yargılama olmaksızın yıllardır gözaltı kamplarında tutuluyor.

9 milyon kişi risk altında, renkli Britanyalılar 12 kat daha fazla hedef oluyor

Rapor, muğlak yasalar nedeniyle İngiltere nüfusunun yüzde 13’üne denk gelen yaklaşık 9 milyon kişinin vatandaşlıklarının geri alınması riski taşıdığını ortaya koyuyor. Ayrıca siyahi, Güney Asyalı, Orta Doğulu ve Kuzey Afrikalı Britanyalıların, beyaz vatandaşlara kıyasla 12 kat daha fazla hedef alındığı vurgulanıyor. Home Office ise bulguları “korku yayma ve yanlış” şeklinde nitelendirerek reddetti.

Parlamentoda düzenlenen toplantıda farklı partilerden siyasetçiler sistemi sert bir şekilde eleştirdi. Muhafazakâr Parti milletvekili Sir Andrew Mitchell, “Bugün var, yarın yok bir politikacının bir kalem darbesiyle vatandaşlık silebilmesi, üstelik kişiye haber bile verilmemesi kabul edilemez” dedi. Mitchell, Birleşik Krallık’ın bu yetkiyi dünya genelinde en fazla kullanan ülkelerden biri hâline geldiğini vurguladı.

İngiltere küresel bir istisna hâline geldi

Reprieve’ın analizine göre son 10 yılda vatandaşlık iptalleri önceki 30 yıla kıyasla yüzde 4.000 arttı. 2014’te yapılan bir değişiklikle, başka vatandaşlığı olmayan kişilerin bile “başka bir vatandaşlık edinebileceği” varsayımıyla statüsüz bırakılmasının önü açıldı. 2022 Ulusallık ve Sınırlar Yasası ise hükümete kişiye haber dahi vermeden vatandaşlığı iptal etme yetkisi sağladı.

Dünyada pek çok ülke bu uygulamayı tamamen terk etmiş durumda. Avrupa’da 16 ülke vatandaşlığı hiç geri almıyor. Küresel ölçekte bu sayının 56 olduğu belirtiliyor.

“Her şey gizli, kimseye ulaşamıyorsunuz”

The Independent’ın konuştuğu bazı Britanyalılar, pasaportlarını yenilemek veya İngiltere’ye dönmek istediklerinde yabancı muamelesi gördüklerinde durumdan haberdar olduklarını anlattı. Bir vakada, bir kadın vatandaşlıktan çıkarıldığı için doğan çocuğunun da statüsüz kaldığı aktarıldı.

Milletvekili Andrew Mitchell, “Çoğu ülke Suriye’nin kuzeydoğusundan vatandaşlarını geri aldı. Ruslar bile geri aldı. Amerikalılar, İngiltere’nin de aynısını yapması gerektiğini açıkça söylüyor” dedi.

Parlamentoda dinlenen tanıklıklarda aileler, “korkutucu” bir sistem karşısında hiçbir hakkın bulunmadığını, gizli mahkemelerde ne konuşulduğunu bile öğrenemediklerini ifade etti. Kız kardeşinin vatandaşlığı elinden alınan Imran, “Ne olup bittiğine dair hiçbir cevap alamıyorsunuz, çünkü ‘çok hassas’ deniyor” diye konuştu.