Kış depresyonu kapıda: Gün ışığı azalınca beyin neler yaşıyor?

Mamak Devlet Hastanesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzm. Dr. Selim Fidan, sonbahar ve kış aylarında artış gösteren mevsimsel duygudurum bozukluğunun toplumda sanılandan daha yaygın olduğunu TRT Haber’e anlattı.

Fidan, kış depresyonunun yalnızca bir “mevsim yorgunluğu” olarak değerlendirilmemesi gerektiğini belirterek, “Bu tablo; artmış uyku ihtiyacı, sürekli çökkün ruh hali, karbonhidrat ağırlıklı iştah artışı ve kilo alımıyla seyreder. İlkbahar ve yaz aylarında belirgin bir iyileşme görülmesi ise ayırt edici özelliktir. Yani bu durum tıpta Mevsimsel Duygudurum Bozukluğu olarak tanımlanır” dedi.

Kış yorgunluğundan farkı ne?

Kış depresyonunun belirtilerinin haftalarca devam ederek günlük yaşamı etkilediğini vurgulayan Fidan, şu bilgileri paylaştı:

Sürekli çökkün ruh hali, enerji kaybı, halsizlik, artmış uyku ihtiyacı, karbonhidrat ağırlıklı beslenme ve iştah artışı, kilo alımı, sosyal çekilme ve motivasyon kaybı, konsantrasyon güçlüğü ve yavaş düşünme, suçluluk ya da değersizlik duyguları…

Fidan, “Normal kış yorgunluğu birkaç gün içinde geçer. Ancak mevsimsel depresyonda belirtiler haftalarca sürer ve kişinin iş, okul ve sosyal yaşamını belirgin şekilde bozar” ifadelerini kullandı.

Gün ışığı azalınca beyinde neler oluyor?

Psikiyatri Uzmanı Fidan, mevsimler değiştikçe beyin kimyasının da değiştiğini belirterek şunları söyledi:

“Kış aylarında ışığa maruz kalma süresi kısaldığı için melatonin hormonu normalden daha uzun süre salgılanır. Bu durum uyku artışına, enerji düşüklüğüne ve gıda alımının artmasına neden olur. Aynı zamanda gün ışığı azaldığında serotonin üretimi de düşer. Serotonin azalması sonucunda çökkün ruh hali, keyifsizlik ve isteksizlik ortaya çıkar. Tüm bunlar biyolojik saatin yani sirkadiyen ritmin bozulmasına yol açar.”

Kimler daha fazla risk altında?

Kış depresyonunun belirli gruplarda daha sık görüldüğünü söyleyen Fidan, şu değerlendirmelerde bulundu:

“Bu durum kadınlarda daha sık görülür ve genellikle 20–40 yaş arasında başlar. Gün ışığı süresinin kışın çok kısaldığı Norveç, Kanada ve Kuzey Avrupa gibi bölgelerde daha yaygındır. Türkiye’de ise Doğu ve Kuzey bölgelerinde daha belirgindir.”

Fidan, depresyon geçmişi olanlar, gece vardiyasında çalışanlar, uzun saat kapalı alanlarda bulunanlar ve sık seyahat nedeniyle saat farkı yaşayan kişilerde riskin arttığını söyledi.

Tedavide ışık terapisi öne çıkıyor

Mevsimsel depresyonun tedavisinde en etkili yaklaşımın ışık tedavisi olduğunu belirten Fidan, şu bilgileri verdi:

“Fototerapi, beynin biyolojik saatini düzenleyen ve en özgün tedavi yöntemidir. Bilişsel davranışçı terapi, kişinin olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmesinde etkilidir. Gerektiğinde ilaç tedavisi de uygulanabilir. Ancak tüm tedavi planları mutlaka uzman kontrolünde yapılmalıdır.”

Günlük yaşamda alınabilecek önlemler

Uzm. Dr. Selim Fidan, kış depresyonundan korunmak için günlük yaşamda uygulanabilecek önerileri şöyle sıraladı:

Gün içinde mümkün olduğunca dışarı çıkarak güneş ışığından yararlanmak, düzenli egzersiz ve fiziksel aktivite, uyku düzenine dikkat etmek, karbonhidrat ağırlıklı beslenmeden kaçınmak, Omega-3 ve B vitamini açısından zengin beslenmek, sosyal bağları güçlendirmek, sevdiklerimizle vakit geçirmek…

Fidan, özellikle risk grubundaki kişilerin belirtileri hafife almaması ve gerektiğinde bir uzmana başvurması gerektiğini vurguladı.