Trablus’taki Osmanlı eseri “Gürcü Cami” eşsiz çini süslemeleriyle zamana meydan okuyor

Trablus’un Eski Şehir bölgesinde, Eski Liman yakınında 19. yüzyıl başlarında inşa edilen Gürcü Cami, zengin çini işlemeleriyle kuzey Afrika’da inşa edilen Osmanlı camilerinden ayrışıyor.

Osmanlı döneminde Trablusgarp Eyaletinin de yönetildiği Eski Şehir merkezinde bulunan Gürcü Cami, Karamanlı Yusuf Paşa’nın maiyetinde Trablusgarp’a yerleşen Gürcü Mustafa Bey tarafından 19. asrın ilk çeyreğinde inşa edildi.

Kültür tarihi araştırmacısı ve eski Libya Kültür Bakanlığı çalışanı Abdulmuttalib Ebu Salim, AA muhabirine Gürcü Cami’nin tarihini ve Libya’daki kültürel miras açısından önemini anlattı.

– Kuzey Afrika’daki nadir Osmanlı eserlerinden biri

Gürcü Cami’nin kuzey Afrika’daki eşsiz yapılardan biri olduğunu söyleyen Ebu Salim, “Bu güzel Cami mimari bir şaheser. Açıkçası mimari süslemelerin bolluğu, ince detayları ve estetik ayrıntılarıyla kuzey Afrika’daki nadir yapılardan biri.” ifadelerini kullandı.

Ebu Salim, caminin Eski Şehirin Bab el-Bahr (Deniz Kapısı) bölgesinde bulunduğunu ve Trablus’taki Roma döneminin sembolik eserlerinden Marcus Aurelius Takı’nın hemen yanında yer aldığını söyledi.

– Caminin bânisi Gürcü Mustafa Bey kimdir?

Gürcü Camisini inşa ettiren Gürcü Mustafa Beyin Osmanlı Devletinin Trablusgarp Eyaleti valisi Karamanlı Yusuf Paşa döneminde Trablusgarp’a yerleşen bir tüccar olduğunu, ardından Trablus Limanında göreve getirildiğini kaydeden Ebu Salim şunları kaydetti:

“Gürcü Mustafa Bey, Karamanlı Yusuf Paşa’nın damadıdır. 19. Yüzyıl başlarında Yusuf Paşa’nın büyük kızıyla evlenmiştir ve donanmada yükselerek bugün Deniz Bakanlığına karşılık gelen göreve kadar ilerlemiştir.”

Ebu Salim, Mustafa Beyin Trablus’a geldiğinde bu sahil kentini çok sevdiğini ve kalıcı olarak yerleştiğini, Gürcü asıllı olduğu için de bu isimle anıldığını aktardı.

– Gürcü Cami’nin mimari özellikleri

“Gürcü Mustafa Bey bu camiyi 1820’den 1834’e kadar 15 yılda inşa etmiştir.” diyen Ebu Salim, caminin 16 metreye 16 metre, kare şeklinde bir yapı olduğunu ve üst katının “u” şeklinde olduğunu söyledi.

Ebu Salim, caminin içinde 9 mermer sütun bulunduğunu, dış duvarları ayakta tutan sütunlarla toplam 25 sütundan oluşan bir yapı olduğunu, bu sütunların bir kısmının başka kentlerden getirilmiş olabileceğini düşündüklerini aktardı.

Gürcü Camisi’nin mimari açıdan Endülüs ve İtalyan geleneğinden izler de taşıdığını kaydeden Ebu Salim, yapının hem içi hem dışının çini işlemleri açısından çok zengin olduğunu söyledi.

– İnce işçilikli alçı bezeme şeritler

Ebu Salim, caminin içindeki sütunların bitiminde ve çini işlemelerin üst kısımlarında da ince işçilikli alçı bezeme şeritler yer aldığını kaydetti.

“Cami 16 kubbelidir. Mihrabın tam karşısında bizim ‘Südde’ dediğimiz önemli misafirler için ayrılan bir bölüm vardır.” diyen Ebu Salim, caminin çini işlemlerin yoğun kullanılması açısından özel bir yeri olduğunu vurguladı.

Ebu Salim Gürcü Camisinin ahşap minberinin korumaya alınmak üzere 2014’te söküldüğünü ve yeni açılacak Libya Ulusal Müzesinde sergilenmesinin planlandığını söyledi.

Ebu Salim, Gürcü Mustafa Bey ve ailesinin caminin bitişiğindeki türbede medfun olduğunu sözlerine ekledi.