Fransa’nın güneyindeki Palavas-les-Flots kasabasında bulunan bir araştırma merkezinde dönen levrekler, sıradan bir bilimsel çalışmanın parçası değil. Bu balıklar, bir gün uzaya gönderilecek ilk yavruların ebeveynleri olacak.
“Lunar Hatch” adı verilen projede, levreklerin uzay ortamında yetiştirilip yetiştirilemeyeceği araştırılıyor. Hedef, astronotlara uzun görevlerde düzenli ve sürdürülebilir bir protein kaynağı sağlamak.
Projenin lideri, Fransa Ulusal Okyanus Araştırma Enstitüsü’nden deniz biyoloğu Dr. Cyrille Przybyla, balığın sindirimi en kolay protein kaynaklarından biri olduğunu ve omega 3 ile B vitaminleri açısından zengin olduğunu vurguluyor. “Uzayda kas kütlesinin korunması için bu çok önemli” diyor.
Plan, döllenmiş levrek yumurtalarını uzaya fırlatmak. Yumurta ve embriyolar, Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) ulaşana kadar gelişmeye devam edecek. İlk aşamada balıklar sadece gözlemlenecek, ardından dondurularak Dünya’ya geri getirilecek. Uzun vadede ise Ay’da balık çiftlikleri kurulması planlanıyor.
Eğer Ay’da bir üs kurulursa, Przybyla en az haftada iki kez astronotlara levrek servisi yapılabileceğini öngörüyor.
Balıklar ilk kez uzaya gönderilmiyor. 1973’te Apollo görevlerinden birinde mummichog türü küçük balıklar uzaya çıkarıldı. Ardından 1976’da Sovyetler Birliği, Salyut uzay istasyonunda lepisteslerle deneyler yaptı.
2015 yılında ISS’e zebra balıkları gönderilerek mikro yerçekiminde kas erimesi araştırıldı. Çin de geçen yıl kendi uzay istasyonuna zebra balığı gönderdi. Ancak bu kez amaç sadece araştırma değil, düzenli bir gıda üretimi sağlamak.
Projenin nihai hedefi, Ay’da atıksız, kapalı devre bir gıda sistemi kurmak.
Ay’ın kutuplarındaki kraterlerde bulunan buzdan elde edilecek suyla akvaryumlar doldurulacak. Balıklardan çıkan atık sular, mikroalg üretiminde kullanılacak. Mikroalgler ise midye gibi filtreleyici organizmalar ya da zooplanktonlar için yem olacak.
Balık dışkıları ise karidesler ve solucanlar tarafından işlenecek; bu canlılar da balıklar için yem haline getirilecek.
Dr. Przybyla, “Lunar Hatch projesinin amacı sıfır atık. Tüm sistem dört-beş ay boyunca kendi kendine işleyebilmeli,” diyor.
16 haftalık bir görevde yedi astronota haftada iki porsiyon balık sağlamak için yaklaşık 200 levrek yeterli olacak. Uzaya gönderilecek yumurtalarla birlikte, Palavas-les-Flots’ta kalan kardeş yumurtalar da kontrol grubu olarak izlenecek.
Proje, 2016 yılında Avrupa Uzay Ajansı’nın “Ay Köyü” projesi için fikir çağrısında bulunmasıyla başladı. 2018 sonunda Fransa Ulusal Uzay Ajansı’ndan (CNES) ilk destek alındı.
Öncelikli hedef, döllenmiş balık yumurtalarının roket kalkışındaki titreşimlere dayanıp dayanamayacağını görmekti. Yapılan simülasyonlar, embriyoların gelişiminin etkilenmediğini gösterdi.
Şimdi sırada gerçek bir uzay görevine katılarak bu verilerin doğruluğunu test etmek var. Przybyla, CNES ve NASA’nın Kennedy Uzay Merkezi’nden bir fırlatma misyonunda yer bulmayı umut ediyor. Ancak tarih henüz netleşmedi.
Projeye Çin’den de benzer çalışmalarla yanıt geldi. Ancak Przybyla, Lunar Hatch’in Dünya’da da kritik bir katkı sağlayabileceğini vurguluyor:
“Burada geliştirdiğimiz sistem, çevre koruması ve ekonomik sürdürülebilirlik açısından da önemli. İzole toplulukların beslenmesi için Dünya’da da uygulanabilir.”
